شیرجه زدن در کشتی شکسته
شعری از آدرین ریچ
ترجمه: رُزا جمالی
آدرین
ریچ
2012-1929
آدرین
ریچ ازشاعران منتقد سیاستِ خارجی آمریکا ست و شعرهایش در نقد جنگ ویتنام ، جنگ های
خاورمیانه ، تبعیض نژادی و جنسیتی سروده
شده‌ست. بعنوان زنی روشنفکر همیشه صدایی مخالف، چپ گرا واز بانیان شعری معترض بوده
است، آدرین ریچ را از چهره های موج دوم فمینیسم می شمارند. او مباحثی نظیر هویت،
جنسیت و سیاست را مورد پرسش قرار میدهد.
او
از جمله شاعرانی ست که قالب غزل را در شعر انگلیسی تجربه کرده است
از
کتاب های آدرین ریچ می توان به عناوین زیر اشاره کرد: عکس فوری از عروس، شیرجه زدن
در کشتیِ شکسته، تغییر دادنِ جهان، اطلسِ جهانِ پیچیده، اراده ای برای تغییر، زمین های تاریکِ جمهوری،
چاقوی الماس، ضرورت های زندگی و...
شعر
"شیرجه زدن در کشتیِ شکسته" حکایت سفری زن-محورانه به دنیایی مادی و پوسیده
است که یک زن ناچارست که مفاهیم آن را از نو برای خود بسازد و تعریف کند. بر این
شعر بررسی های بسیاری موجودست و آن را مهمترین اثر او می دانند. فرآیند استعاره
پردازی و روایت داستانی در این شعر قابل تامل است.
شعر
آدرین ریچ همانطور که منتقدی مثل جولیا کریستوا مطرح کرده است متنی کاملا زنانه و
خوانشی زنانه را می طلبد که مبتنی بر یک نشانه شناسی زنانه باشد.
و
الن شوالتر سه دوره از ادبیات زنانه تعریف می کند : اول: در تقلید ادبیات مردانه/
دوم: در گفتن از حقوق زنان / سوم: در خلق متنی زنانه
و
شاید آدرین ریچ را می باید شاعری بنامیم که در دو دوره آخر شعر را تجربه کرده است.
آدرین ریچ شعرهایی هم در زمینه ی حمله ی آمریکا
به افغانستان و آمریکا نوشته است و در سال های آخر حیاتش یک فعال مدنی بر علیه جنگ
های خاورمیانه بوده است
بعد ازین که کتاب اسطوره ها را
خواندم
و فیلم را در دوربین کار گذاشتم
و لبه‌ی تیز چاقو را چک کردم
پلاستیک سیاهی را شبیه زره
به تن می کنم
دمپائی‌های پلاستیکی
و این نقابِ سخت و ناشیانه.
ناچارم که این کار را انجام دهم
نه مثل یک افسر نیروی دریایی
همراه با خدمه‌ی کشتی اش
سوار بر آن قایق بادبانی پهن شده در آفتاب
که همینجا و به تنهایی.
نردبانی ست آنجا
این نردبان همیشه آنجا بوده
همیشه بی تقصیر، همیشه بی گناه
آویخته شده
تاب می خورد
ماها که در بند آن بوده ایم
می دانیم به چه دردی می خورد
و به غیرِ این
تنها یک ریسمان دریانوردی ست
یکی از همین اسبابِ جورواجور.
پایین می روم از طناب ها و به آرامی
اکسیژنِ هوا مرا فشرده ست
و این نور آبی رنگ
ذراتی که شفافند
هوایی که آدمی در آن نفس می‌کشد
پائین می روم
دمپایی های غواصی فلجم کرده
مثل حشره ای پائین می خزم از نردبان
و هیچ کس نیست
که به من بگوید
اقیانوس از کجا شروع می شود.
اول فضایی آبی رنگ ست و بعد
آبی تر و پس آبی تر و
پس از آن سبز و آنگاه سیاه
چشم‌هایم سیاهی می‌رود
اما نقاب من بی بدیل و نفوذگذارست
خون من به آن توان بخشیده
دریا داستانِ دیگری ست
دریا آن چیزی نیست که در توانش شک
داشته باشی
باید به تنهایی بیاموزم
که تنم را بی هیچ نیروی
خارجی برگردانم
در عمقِ ژرفنای این محیط.
و اکنون چه ساده است فراموش کردن
آنچه که پیِ آن می گردم
میانِ این همه که همیشه اینجا زیسته
اند
با تکان تکان دادن پره های کنگره
دارشان
لابه لای صخره ها
و ازین گذشته
تواین پائین شکل دیگری نفس می‌کشی
من آمده ام که این کشتی شکسته
را پیدا کنم
کلمات مقصدِ ما هستند
من آمده ام تا ببینم که ما چقدر
پرداخته ایم
و این گنج که از آنِ ماست
نورهای چراغم را هدف می‌گیرم
در امتداد جانب چیزی
ماندگارتر از ماهی وُ علف
آن چیست که من پیِ آن آمده‌ام:
لاشه‌ی کشتی و نه داستانِ لاشه‌ی
کشتی
خودِ خودِ کشتی و نه افسانه ی کشتی
چهره‌ی مغروق خیره مانده تا همیشه
به خورشید
شهادت میدهد به آنچه که ما از دست
داده‌ایم
فرسوده از نمک و دور ازین زیبایی نخ
نما
و این دنده های مصیبت است
که خم شده است بر آنچه گفته اند
در میان تسخیرکنندگانی که مرددند
و اینجا همان جاست
و من اینجا هستم،
این مرد دریایی که زره به تن دارد
ما در سکوت حلقه می‌زنیم
گردِ این کشتی که شکسته
شیرجه می رویم سوی انبار
من شکلِ مونث او هستم
من شکلِ مذکرِ او هستم.
که چهره‌ی مغروق اش با چشم های باز
به خواب می رود
که سینه هایش هنوز فشار را تاب می
آورد
که با زر و سیم و مسِ بارهایش قرار
گرفته
بی هیچ نام و نشان مدفون است
نیمه شکافته و گذاشته شده اند
بپوسند
ما ابزارهای نیمه ویرانی هستیم
که روز قدم در راه گذاشتیم
دفترچه ی خیسِ کشتی شکسته‌ها
قطب نمایی خراب
ما، من، تو
با ترس یا شهامت
کسانی هستیم که راه بازگشتمان
را
به این صحنه می یابیم
با کارد، با دوربین
کتاب اساطیر
که در آن
از نام و نشان ما در آن اثری نیست.
Diving into the Wreck
Adrienne Rich - 1929-2012
First
having read the book of myths,
and loaded the camera,
and checked the edge of the knife-blade,
I put on
the body-armor of black rubber
the absurd flippers
the grave and awkward mask.
I am having to do this
not like Cousteau with his
assiduous team
aboard the sun-flooded schooner
but here alone.
There
is a ladder.
The ladder is always there
hanging innocently
close to the side of the schooner.
We know what it is for,
we who have used it.
Otherwise
it is a piece of maritime floss
some sundry equipment.
I go
down.
Rung after rung and still
the oxygen immerses me
the blue light
the clear atoms
of our human air.
I go down.
My flippers cripple me,
I crawl like an insect down the ladder
and there is no one
to tell me when the ocean
will begin.
First
the air is blue and then
it is bluer and then green and then
black I am blacking out and yet
my mask is powerful
it pumps my blood with power
the sea is another story
the sea is not a question of power
I have to learn alone
to turn my body without force
in the deep element.
And
now: it is easy to forget
what I came for
among so many who have always
lived here
swaying their crenellated fans
between the reefs
and besides
you breathe differently down here.
I came
to explore the wreck.
The words are purposes.
The words are maps.
I came to see the damage that was done
and the treasures that prevail.
I stroke the beam of my lamp
slowly along the flank
of something more permanent
than fish or weed
the
thing I came for:
the wreck and not the story of the wreck
the thing itself and not the myth
the drowned face always staring
toward the sun
the evidence of damage
worn by salt and sway into this threadbare beauty
the ribs of the disaster
curving their assertion
among the tentative haunters.
This is
the place.
And I am here, the mermaid whose dark hair
streams black, the merman in his armored body.
We circle silently
about the wreck
we dive into the hold.
I am she: I am he
whose
drowned face sleeps with open eyes
whose breasts still bear the stress
whose silver, copper, vermeil cargo lies
obscurely inside barrels
half-wedged and left to rot
we are the half-destroyed instruments
that once held to a course
the water-eaten log
the fouled compass
We are,
I am, you are
by cowardice or courage
the one who find our way
back to this scene
carrying a knife, a camera
a book of myths
in which
our names do not appear.